Kızım Sınava Hazırlanmıyor, Ne Yapmalıyım?

Merhaba Sevgili Danışan,

Okudukça içinizde birikmiş o yorgunluğu ve çaresizliği anlayabiliyorum. Sanki bir süredir ne yapsanız, elinizden ne gelse yine de bir yere varamamış gibi bir tablo çıkıyor karşınıza. Hem kızınız için bir şeyler yapmak istiyorsunuz hem de kendi nefesinizin tıkandığı bir noktaya gelmiş gibisiniz... Bu kolay bir tablo değil; insan sevdiği çocuğu için elinden gelenin fazlasını yapınca, karşılığında kayıtsızlık görünce içinde ne çok şey birikiyor... Duygularınızda yorgunluk, çaresizlik, hayal kırıklığı ama bir o kadar da sevgi, sorumluluk ve bağlılık var. Öncelikle kızınızın durumunu böylesine içtenlikle anlatmanız, çözüm aramanız, zaten iyi bir başlangıç. Çünkü siz hâlâ pes etmemişsiniz.

Kızınız şu an üniversite sınavına hazırlanmıyor, bilgisayar ve arkadaşlarla zaman geçiriyor, ders çalışmak istemiyor, önceki destek programlarını yarım bırakmış ve siz tüm yapıcı yolları denemenize rağmen bir sonuç alamamışsınız. Bu tablo, yalnızca “çalışmıyor” gibi görünse de altında birçok olası dinamik olabilir.

Sizin de sezdiğiniz gibi, kızınızın yalnızca “isteksiz” değil, aslında sınav sürecine dair oldukça baş etmesi güç bir kaygısı olabilir. Bugüne kadar sadece yazılı günleri çalışarak geçmiş bir eğitim hayatı varsa, muhtemelen sistemli çalışmayı hiç öğrenmedi. Şimdi bir anda tüm düzeniyle onu yoran bir sınav sistemine giriyor. Dershanede uyum sağlayamayıp bırakması, rehberlik desteğini sürdürememesi, kendi programına sadık kalamaması hep bu duruma işaret ediyor: Kızınızın bir “çalışmama” sorunu değil, “nasıl çalışacağını bilmemek ve başlayamamak” sorunu var.

Bunun yanında her şeyin giderek ciddileştiğini görmek -ailesinin beklentisi, kendi iç sesinin “başaramayacağım” baskısı - onu daha da kaçmaya itebilir. Bilgisayara yönelmek, arkadaşlarıyla konuşmak, tüm bu stresten zihinsel bir kaçış stratejisi olabilir. Çünkü bazen insanlar başarısız olmaktansa hiç başlamamayı tercih ederler. Bu şekilde “yetersizim” duygusunu tatmaktan kaçınırlar. Dolayısıyla burada yalnızca “çalışmayı sevmiyor” demek, aslında olan biteni basitleştirmek olur.

Bir anne olarak yaşadığınız yorgunluk, bıkkınlık ve tükenmişlik çok kıymetli sinyaller veriyor. Çünkü bir çocuğun başarısı için sadece o değil, anne babanın psikolojik sağlamlığı da belirleyici olabiliyor. Siz hem iyi niyetle destek olmaya çalışmışsınız, hem yeri gelmiş kızınızla çatışmışsınız, yalvarmışsınız ama artık gücünüz kalmadığını açıkça söylüyorsunuz. Bu itiraf, aslında çok kıymetli ve gerçekçi bir farkındalık. Çünkü sınırlarınızı biliyorsunuz.

Bu noktada, kızınızın hayatını siz değil, artık kendisinin taşıması gerektiğini kabul etmek, ilk adımdır. Elbette onu yalnız bırakmak değil kastettiğim. Ama tüm planı yapan, zorlayan, takip eden siz olursanız, onun sorumluluk alma becerisi gelişemez. Bu sebeple bundan sonra yükü taşımak yerine yönlendiren ama geri çekilmeyi bilen bir rol benimsemeniz, hem sizin ruh sağlığınız için hem de kızınızın gelişimi için çok daha sağlıklı olur.

Gelecek Yıla Yönelik Neler Yapabilirsiniz?

Sizin de dediğiniz gibi bu yıl “bitti”. Artık kızınız da, siz de dinlenmeye ve yeniden düşünmeye ihtiyaç duyuyorsunuz. Ancak mezun yılına geçerken, aynı hataları tekrar etmemek için yapabileceğiniz şeyler var.

Dershane temposu kızınıza ağır gelmiş olabilir. Kalabalık sınıflar, baskı hissi, tempo... Bunlar onun yapısına uygun olmayabilir. Bunun yerine haftada 1 gün görüşeceği bir bireysel eğitim koçu, hedef koyma, plan yapma, adım adım ilerleme konusunda ona daha sürdürülebilir destek olabilir. Bu kişi illa pahalı bir özel koç olmak zorunda değil; çevrenizdeki bir öğretmen, psikolojik danışman da olabilir.

“Günde 6 saat çalış” demek yerine, günde 15 dakikalık bir alışkanlık bile büyük fark yaratır. Örneğin:

Sabah 10 dakikalık tekrar

Öğleden sonra 30 soru

Akşam 1 video dersi

Bu küçük hedefler, başarı hissi uyandırır. Unutmayın, motivasyon sonucu değil, küçük başarıların toplamıdır.

Bilgisayarı tamamen yasaklamak yerine, kaçış ihtiyacını anlamaya çalışın. “Ne zaman oyun oynama isteğin geliyor?”, “Hangi dersleri erteliyorsun?”, “Ne zaman çalışırken kaygın artıyor?” gibi sorularla bir içgörü kazandırmak mümkün. Bilgisayar sadece bir semptom; esas mesele, kızınızın kaygı ve başarısızlıkla nasıl başa çıktığı.

Ona şu mesajı verebilirsiniz:

“Kızım, bu yıl zorlandığını biliyorum. Ben de elimden geleni yaptım ama yorgunum. Bu süreç senin hayatına dair bir dönem ve senin kararın önemli. Ben destek olurum ama tüm yükü taşıyamam. Bu seneyi birlikte değerlendirelim ve gelecek yılı senin istediğin şekilde planlayalım.”

Bu, ona hem özgürlük hem de sorumluluk hissi verir.

Yeni yılda destek almak istiyorsa birlikte seçmesine izin verin: Evde özel ders mi, çevrimiçi platformlar mı, birlikte kitapçıdan kaynak seçmek mi? Bu katılım onun sahiplenmesini sağlar.

Sevgili danışan, kızınız şu an belki ne yapmak istediğini bilmiyor ama hayat yolculuğu çok uzun ve dönüştürülebilir. Bu sene bir sınav yılı değil, onu anlamaya çalıştığınız bir gelişim yılı olarak kalsın. En kıymetlisi, ona güvenmeniz, kendi sürecini yaşamasına izin vermeniz ve sınırlarınızı belirlemenizdir. Unutmayın:

Çocuğunuzun hayatını yaşamak sizin göreviniz değil.

Sorumluluk devri, onun gelişiminin bir parçası.

Sizin de tükenmemeniz gerekiyor, destek almayı ihmal etmeyin.

Her öğrenci aynı hızda, aynı şekilde ilerlemez. Önemli olan sürdürülebilirliktir.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğiniz farklı bir soru veya aklınıza takılanları yeni bir soru oluşturarak bizlere sorabilirsiniz.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel