Anksiyete Bozukluğu Nedir? Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri, Türleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu; aşırı düzeyde korku, endişe, gerginlik ve huzursuzluğun görüldüğü duygu durum halidir. Kişiye endişe veren düşünceler, bu duygu duruma eşlik eder ve kişinin farklı fizyolojik tepkiler vermesine neden olur. Bu fizyolojik bulgular; terleme , hızlı nefes alıp verme, kalp ritminin hızlanması, kan basıncındaki değişiklikler, sindirim sistemindeki değişiklikler olabilir.

Kaygı bozukluğu kendini çok farklı belirtilerle gösterebilir. Bunlar;

· Geleceğe yönelik endişe veren düşüncelere sahip olmak,

· Sürekli kötü bir şey olacakmış gibi hissetmek,

· Kaygıyı tetikleyen durumlara karşı aşırı duyarlanma halinde olmak,

· Odaklanma problemleri yaşamak,

· Kaygıyı uyandıran ortamlardan veya durumlardan kaçınma davranışları sergilemek,

· Gerginlik hali, huzursuz olmak, paniklemek, hızlı nefes alıp vermek, terlemek, titremek, uykuya dalmakta zorlanmak, sindirim sistemi problemleri( karın ağrısı, kusma , kabızlık, reflü , irritable barsak sendromu...) gibi fizyolojik belirtilerde eş zamanlı görülür.

Ruh Sağlığı Bozukluklarının Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının beşinci baskısına (DSM-V) göre anksiyete bozuklukları birkaç ana türde sınıflandırmıştır. Bunlar ;

Ayrılık Anksiyetesi: Bağlı olan kişiden (özellikle küçük çocuklarda ebeveynlerinden uzak kalma fikri ) ayrılırken yaşanılan aşırı düzeydeki endişe ve korku halidir. Temelde bağlanma figürünün zarar göreceğine dair yoğun endişelerine( kaçırılma, hastalık, ölüm gibi) işe/okula gitmek istememe, uykuya dalmada zorlanma ,baş ağrısı, karın ağrısı ,bulantı ve kusma gibi bedensel yakınmalar eşlik eder.

Seçici Konuşmazlık/Seçici Konuşmama(Selektif Mutizm): Kişinin konuşma becerisine sahip olmasına rağmen belirli sosyal ortamlarda konuşma konusunda yaşadığı problemdir. Genellikle okul öncesi dönem yada okul başladığında çocuklarda gözlenir. Çocuk aile içinde iletişim kurabilirken, ev dışı ortamlarda çok kısık sesle konuşur yada hiç konuşmaz. Genellikle anne babalar utangaçlık olarak yorumlasa da ciddi bir durumdur. Taşıma, kazalar, ölümler ve boşanmalar gibi önemli yaşam değişiklikleri sonrasında çocuklarda kaygı ile birlikte seçici konuşmama görülebilir.

Özgül Fobiler: Nesnelere(uçak-araba-tren), hayvanlara(örümcek-akrep-köpek) yada durumlara (yükseklik, kalabalık, asansöre binmek...) karşı yaşanan yoğun endişe ve korku halidir. Korku aşırı düzeye ulaştığında endişe yaşanan durum yada nesneden kaçınma başlar ve bu durum kişinin yaşam kalitesini bozar. Korkulan nesne yada durumun düşüncesi bile kaygıyı tetikleyici olabilir. Kadınlarda daha sık gözlenmektedir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi): Sosyal ortamlarda gözlenen yoğun korku ve endişedir. Özellikle sosyal etkileşimin olduğu; topluluk önünde konuşma, sunum yapma, yeni kişilerle tanışma gibi durumlarda görülür. Bu kişiler başkalarının kendileriyle ilgili fikirlerini fazlaca önemser, onlar tarafından yargılanma endişesi taşırlar. Topluluk içerisinde yapılan bir eylem sırasında kızarma, terleme, titreme , yanlış bir şey yapma korkusu sıkça gözlenir. Bu korku onları bu eylemleri yapmaktan ve sosyal etkileşim gerektiren durumlardan kaçınmaya iter. Bu eylemleri yapmak zorunda kaldıklarındaysa ; bedenlerinde anksiyete belirtileri ortaya çıkabilir. (terleme, titreme, çarpıntı, sıcak soğuk basması, nefes kontrolünde zorluk gibi).

Panik Bozukluk: Kişide panik ataklarla beraber fiziksel ve psikolojik stresin baskın şekilde ortaya çıktığı duruma panik bozukluk denir. Çarpıntı (kalbin hızlı atışı), ellerde titreme, nefes alıp verirken zorlanma göğüste ağrı, bayılacakmış gibi hissetme, bedende uyuşma, karıncalanma, boğulma hissi, baş dönmesi, kas ağrısı, kontrolü kaybetme ve ölüm korkusu şeklinde belirtilerle kendini gösterir.

Agorafobi: Tehlike anında yardım almanın veya kaçmanın zor olabileceği düşünülen ortam ve/veya durumlarda bulunma korkusudur. Toplu taşıma araçlarını kullanırken, sırada beklerken , açık veya kapalı alanlarda bulunurken veya kalabalığın içinde olduklarında beklenen olağan durumlardan korkarlar.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyen aşırı düzeyde kaygılı olma halini ifade eder. Süregelen bu kaygı haline yorgunluk, huzursuzluk, kas gerginliği, odaklanmada güçlük, uyku problemleri gibi fizyolojik belirtiler eşlik eder. Kaygının sebebi genelde günlük sorumluluklardır.(ev işleri, işle ilgili yükümlülükler, çocuk bakımı...)

Anksiyetenin gelişimi karmaşıktır. Tam olarak tek bir nedene bağlanamamaktadır. Ancak bazı durumlar anksiyeteye yatkınlık oluşturmaktadır. Bu durumlar;

• Kişinin bebekliğinden beri süre gelen mizacı (çok zor yatışan, kaygı duygusu yüksek çocuklar) ,
• Genetik; aile bireylerinden birisinde anksiyete olması,
• Aşırı korumacı ebeveyn tutumlarıyla büyümek,
• Ebeveyn kayıpları, anne babanın boşanması,
• Fiziksel yada cinsel istismar gibi travmatik durumlara maruz kalmak,
• İşteki zorluklar, ilişki sorunları veya aile sorunları gibi çevresel stres faktörlerine maruziyet ve bu durumlarla baş edememek,
• Bağımlılıkları bırakma sürecinde olmak(sigara, alkol uyuşturucu madde gibi ),
• Beynin kimyası( bazı hormonların salgılanmasındaki bozukluk ve elektrik sinyallerinin yanlış iletilmesi) 

Günümüzde anksiyete bozukluklarının tedavisinde medikal yöntemler ve psikoterapi yöntemleri eş zamanlı olarak kullanılmaktadır.

Psikoterapide; asıl amaç bireyin baş etme becerilerini güçlendirmektir. Bu amaçla kişilere psikolojik eğitimler, sosyal beceri eğitimleri verilerek duygu-düşünce-davranış arasındaki ilişkiyi ve bedensel belirtileri yönetme becerileri kazandırılır. En sık kullanılan yöntem Bilişsel Davranışçı Terapidir.

Medikal tedavi ise anksiyetenin özellikle fiziksel semptomlarını kontrol altına almak için kullanılan ilaçları içermektedir. Alanında uzman hekimlerce reçete edilerek kontrollü olarak kullanılması oldukça önemlidir.

Anksiyete bozukluğu olan insanlar bazen en yakınlarımız olabilir. Eşimiz, annemiz, babamız, en yakın arkadaşlarımız, çocuklarımız...Peki onlar için neler yapabiliriz ?

• Onlar için endişeye sebep olan durumlar size çok mantıksız gelse bile onları yargılamadan dinleyin.
• Tek bir şeye ihtiyaç duyarlar; sizin desteğiniz.
• Onlara karşı sabırlı olun.
• Öfkelerini veya gerginliklerini kişisel olarak üzerinize alınmayın.
• Sessizlikleri her zaman yorgun yada üzgün oldukları için değil bir köşede hep bir endişeleri olduğu içindir, dış dünyayı kaçırabilirler, onlara alan tanıyın .
• Her şeyi sorgulamaları , sizin davetlerinize eşlik etmemeleri, size mantıksız gelen davranışları hep bu korkuları yüzündendir.
• Yapmak istemedikleri durum ve davranışlar karşısından onları zorlamayın.

Elbette sizin için bunlardan da bahsedeceğim. İşte size anksiyetenizi azaltmanıza yardımcı olacak 10 tavsiye. 

1-Yoga Yapmak; özellikle hafif ve kısa süreli anksiyetesi olanlarda yoga anksiyete bozukluğunun etkilerini azaltabilir. Zihinsel ve bedensel olarak rahatlamanıza yardımcı olur.

2-Stress Yönetimini Öğrenmek; potansiyel tetikleyicilerinizi sınırlandırmaya, yaklaşan baskıları yönetmenize yardımcı olur.

3- Gevşeme Tekniklerini Uygulamak; kaygının fiziksel ve zihinsel belirtileri hafifletir. Meditasyon yapmak, derin nefes egzersizleri yapmak.

4-Düşünce Alıştırmaları ; özellikle olumsuz düşünceleri olumlu ile değiştirmek. Kaygınızın sonucu olarak ortaya çıkan düşüncelerinizi yazıya dökerek bir liste yapın ve onların hemen karşılarına olumlu düşüncelerinizi yazın.

''Şimdi bu sunum sırasında her şeyi unutacağım, bana soru sorduklarında cevap veremeyeceğim ve rezil olacağım.'' yerine

‘’Bu sunum için 15 gündür hazırlanıyorum, bir çok prova yaptım, her şeyi hatırlıyorum ve kendimi hazır hissediyorum, bana sorulan tüm soruları cevaplayabilirim.

5-Destek Ağı ; sizi destekleyen daha önce bu durumu yaşamış ve baş etmesini öğrenmiş insanlarla görüşün ve onların deneyimlerini dinleyin.

6-Egzersiz; fiziksel egzersiz beyinde pozitif duyguları tetikleyen kimyasalları serbest bırakarak daha iyi hissetmenize yardımcı olur.

7-Psikolojik Danışmanlık; Hepimizin zaman zaman baş edemediği problemleri olmaktadır. Anksiyete de bunlardan biridir. Psikolojik destek sayesinde endişe ve korkularınızın temelini oluşturan düşünce kalıplarını tanıyarak onları değiştirebilirsiniz.

8- Kafein, çay, kola ve çikolata alımını azaltın.

9-Uyku düzeninize dikkat edin.

10-Sağlıklı beslenmeye özen gösterin .