Panik atak gerçekten tehlikelimidir?

Merhaba Sevgili Danışan,

Öncelikle annenin kalbinden gelen bu içten soruyu sormuş olman, oğlunun yaşadığı zorluğu ne kadar önemsediğini ve onun için endişelendiğini açıkça gösteriyor. Bir ebeveynin, çocuğunun acı çekmesini izlemek kadar zor çok az şey vardır. Panik ataklar genellikle hem kişi hem de yakınları için oldukça korkutucu olabilir. Özellikle nefes darlığı, çarpıntı, bayılacakmış gibi hissetme gibi fiziksel belirtiler yaşandığında, insan kendisini bir hastalığın pençesine düşmüş gibi hissedebilir. Ancak panik atakların vücut üzerindeki gerçek etkilerini ve uzun vadeli zararlarını daha iyi anlayabilmek için bu konuyu detaylıca ele almak gerekiyor.

Panik atak nedir ve neden olur?

Panik atak, aniden başlayan yoğun kaygı, korku ve fiziksel belirtilerle seyreden bir kriz halidir. Beynin "tehlike" algısıyla tetiklenir ve aslında organizmayı korumaya yönelik geliştirilmiş bir “alarm sistemidir.” Bu alarm gereksiz yere çalmaya başladığında ise kişi gerçek bir tehlike olmasa da sanki ölümle yüzleşiyormuş gibi hisseder. Atak sırasında kalp çarpıntısı, nefes darlığı, titreme, baş dönmesi, terleme, mide bulantısı, uyuşma ve “ölüyorum” ya da “kontrolümü kaybediyorum” düşünceleri çok yaygındır.

Peki bu belirtiler gerçekten tehlikeli midir?

Bu sorunun cevabı seni rahatlatabilir: Panik atak fizyolojik olarak tehlikeli değildir. Yani kalp krizi, felç, beyin hasarı gibi sonuçlara neden olmaz. Oğlunun yaşadığı çarpıntı, nefes darlığı, kaslarda güçsüzlük gibi belirtiler gerçek fiziksel sorunlar değil, yoğun kaygının vücutta yarattığı geçici yanıtlardır. Panik atak sırasında beden gerçek bir fiziksel tehdit varmış gibi alarm verir ve bu sırada sempatik sinir sistemi devreye girer. Bu da kalp atış hızının artmasına, kasların gerilmesine, nefesin hızlanmasına neden olur. Ancak bu durumlar, vücut açısından geçici bir savunma refleksidir ve organlara zarar vermez.

Buna rağmen panik atak geçiren kişiler, özellikle ilk ataklarında bu belirtileri “kalp krizi geçiriyorum” ya da “ölüyorum” şeklinde yorumlar ve çoğu zaman hastanelik olur. Hekimler gerekli tetkikleri yaptıktan sonra genellikle fiziksel bir sorun olmadığını söyler. Ancak kişi bu hisleri o kadar yoğun ve gerçek yaşar ki, bir sonraki atağı engellemeye çalışır ve bu da zamanla “atak korkusu” dediğimiz beklenti anksiyetesini doğurur. Kısacası kişi panik ataktan değil, panik atağın geleceği korkusundan zarar görmeye başlar.

Panik atak kalbe ya da diğer organlara zarar verir mi?

Hayır. Yapılan araştırmalar, sağlıklı bir bireyin panik atak sırasında yaşadığı çarpıntıların, tansiyon yükselmelerinin ya da nefes darlığının kalıcı organ hasarı oluşturmadığını gösteriyor. Özellikle kalp damar sistemi normal olan bir birey için bu belirtiler zarar verici değildir. Oğlunun her seferinde hastaneye kaldırılıp “bir şey yok” cevabını alması da bu nedenle çok tipik bir durumdur. Bu durum, onun kalbinde ya da beyninde fizyolojik bir sorun olmadığını ancak zihinsel olarak yoğun bir stres yaşadığını gösterir.

Ancak burada önemli bir ayrım yapmamız gerekiyor:

Eğer oğlunun geçmişte kalp, tansiyon ya da başka bir sağlık problemi varsa, bu durumda panik atakla karışabilecek belirtileri mutlaka bir uzman hekim de değerlendirmelidir. Panik atağın tehlikeli olmamasına rağmen, altta yatan farklı bir durumun gözden kaçmaması için bir defaya mahsus kardiyolojik değerlendirme yapılmış olması faydalıdır.

Panik ataklar zamanla kötüleşir mi?

Eğer destek alınmazsa, panik ataklar zamanla kişinin hayatını kısıtlamaya başlayabilir. Evden çıkamama, yalnız kalamama, kalabalık alanlardan kaçınma gibi kaçınma davranışları gelişebilir. Bu da kişide sosyal izolasyona ve yaşam kalitesinde düşüşe yol açar. Dolayısıyla panik atak tehlikeli değildir ama kişinin yaşam kalitesini düşüreceği için psikolojik destek alınması gerekir.

Anne olarak ne yapabilirsin?

Senin rolün bu süreçte çok kıymetli. Öncelikle oğlunun yaşadığı şeyin “gerçek” bir sıkıntı olduğunu kabul etmek çok önemlidir. “Takma kafana”, “bir şeyin yok” gibi iyi niyetli ama etkisiz cümleler yerine, onun ne yaşadığını anlamaya çalışmak ve birlikte çözüm yolları aramak daha faydalı olacaktır. Ona şu mesajı vermen çok önemli:

“Yaşadıkların seni korkutuyor olabilir ama yalnız değilsin. Bu geçici bir durum ve birlikte üstesinden gelebiliriz.”

Ne zaman destek alınmalı?

Ataklar sıklaştıysa,

Günlük yaşamını etkilemeye başladıysa (işe gitmekte zorlanma, yalnız kalamama, dışarı çıkamama),

Fiziksel olarak bir sorun olmadığı halde kendini sürekli hasta gibi hissediyorsa,

Kendine zarar verme düşünceleri başladıysa,

mutlaka bir psikolojik destek süreci başlatılmalıdır. Panik bozukluk, bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi bilimsel temelli yöntemlerle çok yüksek oranda iyileşebilir bir durumdur. Gerekirse kısa süreli ilaç desteği de psikiyatrist kontrolünde düşünülebilir.

Sonuç olarak: Evet, panik atak belirtileri çok yoğun ve sarsıcı olabilir. Ancak panik atak, kalıcı bir hasar bırakmaz ve fizyolojik anlamda tehlikeli değildir. Oğlunuzun bu süreci daha sağlıklı atlatabilmesi için öncelikle onun duygularına yer açmanız, ardından da bir psikolog ya da psikiyatristten destek alması için cesaretlendirmeniz çok önemlidir. Senin bu duyarlı yaklaşımın bile bu sürecin daha sağlıklı ilerlemesi için çok büyük bir adım.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğin farklı bir soru veya aklına takılanları yeni bir soru oluşturarak bizlere sorabilirsin.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel