Düşüncelerden şeylerden suçluluk duyma

Merhaba Sevgili Danışan,

Düşüncelerinizden suçluluk duymanızın altında yatan nedenleri anlamak, bu duyguyla nasıl başa çıkacağınızı belirlemede önemli bir adımdır. Özellikle obsesif kompülsif bozukluk (OKB) yaşayan bireylerde, rahatsız edici düşüncelerle ilgili yoğun suçluluk hissi sıkça karşılaşılan bir durumdur. OKB, genellikle istenmeyen, müdahaleci düşüncelerle karakterizedir ve bu düşünceler kişinin değerleriyle çeliştiğinde büyük bir kaygıya yol açabilir. Bazen kişi, bu düşünceleri bilinçli olarak seçmediğini bilse bile, onların anlamını sorgulamaya ve kendini suçlamaya başlayabilir. Özellikle tabu kabul edilen düşünceler söz konusu olduğunda, bireyler bu düşünceleri ahlaki bir bozulma ya da ilişkilerine zarar verecek bir şey olarak görebilirler.

Zihnimiz, her gün binlerce farklı düşünce üretir ve bu düşüncelerin çoğu, bizim bilinçli bir şekilde seçtiğimiz veya yönettiğimiz şeyler değildir. Beynimizin doğası gereği, bazen ilgisiz, garip veya bizi rahatsız edebilecek düşünceler aklımıza gelebilir. OKB’si olan bireyler, bu tür düşünceleri diğer insanlara kıyasla çok daha fazla ciddiye alma eğilimindedir. Normalde sağlıklı bir birey için bir düşünce gelip geçerken, OKB’si olan biri bu düşünceyi analiz edebilir, anlamını sorgulayabilir ve onun gerçek olup olmadığını tartışabilir. Örneğin, bir anlığına aklınıza gelen tabu bir düşünce, anında ortadan kaybolabilir, ancak zihniniz bu düşüncenin neden aklınıza geldiğini, bunun sizi ne ifade ettiğini ve ilişkiniz üzerindeki etkisini incelemeye başlayabilir. Eğer o an rahatsız olmadığınızı fark ederseniz, daha sonrasında “Nasıl rahatsız olmadım?” diye kendinizi suçlu hissedebilirsiniz. Bu noktada, düşünce ile gerçeklik arasındaki farkı anlamak çok önemlidir.

Bir düşüncenin akla gelmesi, onun gerçek olduğu veya uygulanması gerektiği anlamına gelmez. Örneğin, bir köprüden aşağı atlamayı düşünmek, kişinin intihar etmek istediği anlamına gelmez. Beynimiz bazen rastgele düşünceler üretebilir ve bunlar aslında bizim kim olduğumuzu belirlemez. Aynı şekilde, bir ilişkisi olan birinin aklına bir anlığına başka biriyle ilgili bir düşünce gelmesi, bu kişinin sadakatsiz olduğu veya ilişkisinde bir problem olduğu anlamına gelmez. Önemli olan, düşüncenin varlığı değil, ona ne kadar anlam yüklediğimizdir.

Bir ilişkide partnerinizle samimi olmak ve açık iletişim kurmak sağlıklı olsa da, herkesin kendine ait özel bir alanı olmalıdır. Özel alan, kişinin bireyselliğini korumasına, kendi düşünce ve duygularını işleyebilmesine yardımcı olur. Bir ilişkide her şeyi paylaşmak zorunda hissetmek, bazen daha fazla kaygı ve suçluluk yaratabilir. Özellikle OKB’ye bağlı obsesif düşünceler yaşayan biri için, zihninde oluşan her düşünceyi paylaşma ihtiyacı, hem kendisi hem de partneri için yorucu olabilir.

Bir ilişkide sağlıklı sınırlar belirlemek önemlidir. Duygu ve düşüncelerinizi paylaşmak, partnerinizle daha güçlü bir bağ kurmanızı sağlayabilir; ancak bu, her geçen düşünceyi açık etmek zorunda olduğunuz anlamına gelmez. Özellikle yalnızca sizin zihninizde var olan ve kimseyi etkilemeyen düşünceler söz konusu olduğunda, bunları paylaşmak bazen kaygınızı artırabilir. Eğer zihninizde belirli bir düşüncenin gelip geçtiğini ve onun sizi rahatsız etmediğini fark ettiyseniz, bu durum, düşüncenin önemli olduğu anlamına gelmez. Ancak OKB’si olan bireylerde, bu düşünceler üzerinde durma ve onları analiz etme eğilimi çok daha fazladır. Bir düşüncenin neden aklına geldiğini ve neden rahatsızlık hissetmediğini sürekli olarak sorgulamak, suçluluk hissini artırabilir ve kişinin kendisini gereksiz yere yargılamasına yol açabilir.

İlişkide paylaşımın dengeli olması, hem bireysel sınırların korunmasını sağlar hem de güveni artırır. Ancak bu dengeyi kurarken, kendinizi suçluluk hissine sürüklememek için düşüncelerinizle ilişkinizi gözden geçirebilirsiniz. Düşünceler, sizin kim olduğunuzu veya nasıl bir insan olduğunuzu belirlemez. OKB’si olan bireyler, düşüncelerinin ahlaki değerlerini yansıttığını düşünebilir ve bu nedenle bir düşüncenin varlığı bile onları rahatsız edebilir. Oysa ki, bir düşüncenin akıldan geçmesi, onun etik dışı olduğu anlamına gelmez.

Suçluluk hissi, çoğu zaman gerçek bir yanlış yapıldığında ortaya çıkan sağlıklı bir duygudur. Ancak, yalnızca bir düşünce yüzünden suçluluk hissetmek, kişinin kendine gereğinden fazla yüklenmesine neden olabilir. Suçluluk, bir eylemin sonucunda bir başkasına zarar verdiğimizde hissedilmesi gereken bir duygudur. Ancak düşüncelerimiz, eylemlerimiz değildir. Bir düşünceye sahip olmak, onu gerçekleştirdiğimiz veya gerçekleştirmeyi planladığımız anlamına gelmez.

Eğer bu düşünceler sürekli olarak zihninizi meşgul ediyorsa, onları anlamlandırmaya çalışmak yerine, düşüncelerinizle olan ilişkinizi değiştirmeyi deneyebilirsiniz. Düşüncelerinizin gelip geçmesine izin vermek, onların size daha az rahatsızlık vermesine yardımcı olabilir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), özellikle OKB’ye bağlı obsesif düşüncelerle başa çıkmada oldukça etkili bir yöntemdir. BDT, kişinin düşüncelerini analiz etmek yerine, onların yalnızca birer düşünce olduğunu kabul etmesine ve onlara daha az tepki vermesine yardımcı olur. Eğer bu düşünceler günlük yaşantınızı etkiliyor, ilişkilerinizde kaygı yaratıyor ve sizi sürekli olarak suçluluk hissetmeye sürüklüyorsa, bir uzmandan destek almayı düşünebilirsiniz.

Son olarak, kendinize karşı daha şefkatli olmaya çalışabilirsiniz. Her insanın aklına bazen mantıksız veya garip düşünceler gelebilir ve bu tamamen normaldir. Önemli olan, bu düşünceleri nasıl ele aldığınız ve onlara nasıl tepki verdiğinizdir. Kendinizi yargılamak yerine, düşüncelerinizin yalnızca zihinsel süreçlerinizin bir parçası olduğunu kabul etmeye çalışabilirsiniz.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğiniz farklı bir soru veya aklınıza takılanları sorabilirsiniz.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel