Oyun Terapisi Nedir, Çocukların Psikolojik Gelişimine Katkıları Nelerdir?

Oyun: Psikolog Garry Landreth oyunun çocuklar için önemini "Oyun çocuğun dili, oyuncaklar ise kelimeleridir." sözü ile ifade eder. Oyun çocuğun hayatı prova ettiği yerdir ve dünyayı anlama yoludur. Çocuklar duygularını, düşüncelerini ve deneyimlerini oyun yoluyla ifade ederler.

Oyun Terapisi: Oyunun yapılandırılmış şekilde belli oyuncaklar ve belli bir ortamda, uzman oyun terapisti eşliğinde gerçekleştirildiği psikoterapi türüdür. Çocuklar oyun terapisi yoluyla kendilerini ifade edebilecekleri güvenli bir ortama kavuşur. Yönlendirmeli oyun terapisi ve yönlendirmesiz oyun terapisi olmak üzere iki tür oyun terapisi çeşidi vardır.

Oyun terapisin Amaçları: Oyun terapisi yoluyla çocuklar duygularını ve düşünceleri ifade becerisini güçlendirirler . Travma, kayıp, kaygı, öfke gibi durumlarla baş etmeyi öğrenirler. Oyun terapisi sosyal becerileri geliştirme noktasında da çocuklara destek sağlar.

Giriş bölümünde de bahsedildiği gibi oyun terapileri yönlendirmeli ve yönlendirmesiz olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Bu yazıda ülkemizde en çok kullanılan oyun terapisi türlerini konuşacağız.

1. Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (ÇMOT): 1960’lı yıllarda Virginia Axline’nın Carl Rogers tarafından geliştirilen danışan merkezli terapinin esaslarını oyun terapisine uyarladığı yönlendirmesiz oyun terapisi, Garry Landreth tarafından kavramsallaştırılmış ve çocuk merkezli oyun terapisi adı ile anılmaya başlamıştır. Bu terapi türünde terapist çocuğu yönlendirmez, çocuk belirli kuralları aşmadığı sürece oyun odasında istediğini yapabilir. Terapist bu süreçte çocuğun sözlerini ve oynadığı oyunları çocuğa yansıtır ve çocuğun hayatına yönelik iç görü kazanmasına destek olur.
2. Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi (BDOT): Knell (1998), Beck (1976), Ellis (1971), Bandura (1977) ve diğer kuramcıların yaklaşımlarını daha da geliştirerek Bilişsel davranışçı oyun terapisi, çocuk merkezli oyun terapisinin aksine yönlendirici bir oyun terapisi çeşididir. işlem öncesi dönemde bu terapinin uygulanması pek mümkün olmadığı için 8 yaş üstüne uygulanabilir. . Terapistin rolü çocuğu oyun aracılığıyla tedaviye dahil etmek ve çocuğun düşünce ve davranışlarını geliştirebilmesi için yardımcı olmaktır.
3. Deneyimsel Oyun Terapisi: Temelleri Byron E. Norton ve eşi Carol C. Norton tarafından atılan Deneysel Oyun Terapisi terapistin yönlendirme yapmadığı oyun terapisi türlerinden biridir. Çocuk geçirdiği travmayı tehdit edici olmayan bir şekilde deneyimler ve çevresine, dünyaya yönelik güvenlik algısını yeniden kazanır. Terapistin görevi çocuğu hem duygusal hem de davranışsal olarak kabul etmek ve çocuğun duyguları yoğun olsa da terapiste zarar vermediği sürece duygusal olarak kendini anlatmasına izin vermektir.
4. Gelişimsel Oyun Terapisi: Viola Brody tarafından geliştirilen gelişimsel oyun terapisinin temelinde çocuğun dokunma yoluyla iyileştirilmesi vardır. Dokunmayı temel terapötik araçtır. Terapist çocukla dokunma merkezli çeşitli oyunlar oynar. 
5. Filial terapi: Filial terapi, çocuk merkezli oyun terapisinin ebeveynlerin çocuklarıyla iletişimini güçlendirmek adına terapist tarafından ebeveynlere öğretilerek uygulanmasını esas alan terapi türüdür. Ebeveynler haftada bir gün belirli bir saatte belirli oyuncaklar ile çocuğuyla oyun oynar ve terapist de bu sürece eşlik eder.
6. Theraplay: Benlik saygısını ve özgüveni arttırmayı hedefleyen bağlılık ve etkileşim odaklı, yapılandırılmış bir oyun terapisi çeşididir. Güvenli bağlanma bu terapi ekolüne göre oldukça önemlidir ve ruh sağlığının korunmasında önemli bir rolü vardır. Yani birincil bakım verenle kurulan ilişki üzerine çalışılmaktadır.

Monteigne, "Çocukların oyunu oyun değil, onların en gerçek uğraşıdır." derken oyunun çocukların hayatının merkezi olduğunu çok net bir şekilde ifade ediyor ve Axline “İnsanın içinde kendini iyileştirme gücü vardır. Oyun terapisiyle çocuğun içindeki bu güç açığa çıkar." diyerek oyun terapisinin iyileştirici gücünü vurguluyor. Yazının bu bölümünde oyun terapisinin çocukların psikolojik gelişimlerine olan katkısı üzerine konuşacağız.

1. Çocuk oyun sırasında sembolikte olsa travmatik olayla ilgili bir deneyim ve korku yaşar bu deneyim ve korku çocuğu probleme yönelik çözüm arayışına götürür Böylelikle de çocuk problemle baş etme ve uyum sağlama becerilerini oyun yoluyla geliştirmiş olur.
2. Oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar çocuklara korkularını, kaygılarını, fantezilerini, suçluluk duygularını insanlardan çok objelere transfer etmelerini sağlar.
3. Oyun terapisinin güvenli ortamında çocuk olumlu ve olumsuz durumları bir arada yaşayarak gerçek hayatı prova ederler. Aynı zamanda duygu ve bilişleri de yaşantısal olarak ta gelişmiş olur.
4.  Özellikle çocuk merkezli oyun terapisi gibi yönlendirmesiz oyun terapisi türlerinde kontrol çocuktadır ve bu sayede çocuk kendini kontrol etmeyi, kendi sorumluluklarını almayı öğrenir. Problemleri çözme becerileri kazanır.
5. Oyun terapisinin en önemli kazanımlarından biri oyun odasında çocuğun her türlü duygusunun kabul edilebilir olduğunu görmesiyle birlikte duygularını tanımayı ve bunların kabul edilebilir olduğunu öğrenmesidir.
6. Yine yönlendirmesiz oyun terapisinde belli bir kalıba sığmadan her türlü oyuncakla istediği oyunu oynayan çocukta “Burada kendim için bir şeyler yapabilirim. Başarılı olabilirim.." düşüncesi benlik saygısının gelişimine katkı sunar.
7. Bununla birlikte çocukta kendini ifade etme becerileri, empati yeteneği, dayanışma ve paylaşma özellikleri de gelişim alanı bulur.