Annemin şakaları ve genel olarak şakalar konusunda ne yapabilirim?

Merhabalar,

Anlattıklarınız günlük sıradan olaylar gibi görünse de arkasında çok hassas süreçleri beraberinde içeriyor. Paylaşımlarınızdan kendilik farkındalığınızın oldukça yüksek olduğunu görüyorum. Diğer yandan sahip olmak istediğiniz mesleğe yönelik gösterdiğiniz duyarlılık da takdire şayan. Bu noktada içinde bulunduğunuz otizm spektrumunu da dikkate alarak yaşadıklarınıza ve bundan sonrası için neler yapabileceğinize birlikte bakalım isterim.

Sevgili danışan gülmeden yapılan esprileri anlayamamak, imaları kaçırmak, açık ve net iletişime ihtiyaç duymak bunlar otizmin sosyal bilişsel boyutu ile ilişkilidir ve bu durum bir eksiklik değil, farklı bir sosyal algı biçimidir. Otizm tanınızdan yola çıkarak, açık ve doğrudan iletişime ihtiyaç duymanız oldukça anlaşılır bir durum. Çoğu zaman şaka yollu ya da imalı ifadelerde, toplumsal ya da kültürel alışkanlıklar devreye giriyor; oysa herkesin bunları aynı şekilde algılaması gerçekten mümkün değil. Bunu annenize izah etmeye çalışmanız da aslında bir öz farkındalık ve kendinizi anlamlandırma çabası.

Annemin yaptığı sınır ihlali mi sorunuzun cevabı ise evet, sınır konulmasına rağmen kişinin bunu önemsememesi, duygusal sınır ihlali olarak tanımlanabilir. Ancak şöyle düşünün anneniz sizin bulunduğunuz durumun hassasiyetini sizin kadar bilmiyor. Bu noktada annenize duygularınızı sözlü bir şekilde ifade ettiğinizde sizi anlamıyorsa “Anne, bazen senin şaka yaptığını ayırt edemediğimde gerçekten kafam karışıyor ve üzülüyorum. Lütfen, seninle iletişim kurarken doğrudan ve açık şekilde anlatmanı önemsiyorum. Böyle hissettiğimde senin sevginden şüphe ettiğim anlamına gelmiyor, sadece zihnim bazen takılıyor,” gibi bir mesajı içeren şakaların sizi nasıl etkilediğini anlatan bir mektup yazabilirsiniz.

İlgili olarak şakaları ve imaları nasıl daha iyi anlarım sorunuzu ele alalım. Evet burada gelişim mümkündür. Bu sosyal beceri desteğiyle gelişir. Bu noktada hikayeler üzerinden şaka ve imaların analizini yapabilir, otizm için yapılandırılmış grup çalışmalarına katılabilir, dizi ve filmlerdeki diyalogları analiz edebilir, güvendiğiniz kişilerle “Bu şaka ne anlama geliyor?”, “Böyle bir durumda insanlar neden güler?” gibi farkındalık odaklı sohbetler yapabilirsiniz.

Psikolojik danışman olduğumda danışanların imasını anlayamazsam sorunuza gelecek olursak öncelikle belirtmek isterim ki bu üzerine çalışılması gereken bir konu ancak bir yetersizlik değil. Her danışmanın empati ve iletişim kurma şekli farklıdır. Bu noktada danışanlarınıza ilk görüşmede iletişim tercihinizi “Ben mizahı ve esprileri anlamakta zaman zaman zorlanabiliyorum. O yüzden açık ve net ifadelerle iletişim kurarsanız, sizinle daha sağlıklı bir çalışma süreci yürütürüz.” gibi bir açıklama ile belirtebilirsiniz. Bu sizi yadırganacak biri yapmaz aksine iletişimde şeffaflık terapötik güven açısından önemli bir faktördür. Danışanı anlamakta zorlandığınız anlarda ise “Bu sözünüzle ne demek istediğinizi biraz açabilir misiniz?” gibi netleştirici ifadelerden yararlanabilirsiniz.

Genel olarak çevrenizle olan iletişiminizde ise “İletişimde açık ifadelerle konuşulduğunda kendimi daha güvende hissediyorum. Rica etsem böyle devam edebilir miyiz?”, “Bir durumu tam anlayamadığımda açıklama istemem yargılamak için değil, doğru anlamak içindir.” gibi ifadeler ile karşı tarafla daha açık bir iletişim kurma isteğinizi belirtebilirsiniz.

Son olarak ne zaman bir uzmandan destek almalısınız üzerine konuşalım. Eğer bunlar, sizi çok fazla zorluyor, hayat kalitenizi olumsuz etkiliyorsa ve kaygınızı artırıyorsa, deneyimli bir psikolog ya da sosyal beceri uzmanıyla çalışmak, hem bu örnekleri konuşmak hem de yol haritası çıkarmak açısından faydalı olacaktır.

Bu süreçte bizlere her zaman yazabilirsiniz. Cevabımın faydalı olmasını umuyor, sağlıklı günler diliyorum.

Psikolog Fatma Gizem Bitgen