Çok mükemmelliyetçiyim ve gereksiz takıntılıyım ve çok kafaya takıyorum

Merhaba Sevgili Danışan,

Yazdıklarında yaşadığın yoğun baskıyı, iç sıkışmasını ve yalnızlığını çok net anlayabiliyorum. Öncelikle şunu bilmeni isterim: Hissettiklerin abartılı değil, tepkilerin yersiz değil, senin yaşadığın hiçbir şey “gereksiz” değil. Bunların hepsi anlamlı. Senin bu kadar genç yaşta bu duygularla yüzleşiyor olman, fark etmeye çalışman çok kıymetli bir adım.

Senin hikâyen aslında birçok “başarılı” görünen çocuğun iç dünyasında yaşadıklarıyla çok benzer ama bir o kadar da kendine özgü. Ailenden, özellikle babandan gelen “en iyisi sen olmalısın” baskısıyla başlayan bu hikâye, zamanla senin içselleştirdiğin ve kendine yönelttiğin bir baskıya dönüşmüş gibi görünüyor. İlkokulda sınıf birincisi olman, etkinliklere katılman, başarıların aslında sadece senin potansiyelini değil, aynı zamanda “onay alma” ihtiyacını da gösteriyor. Çünkü bir çocuğun ihtiyacı sadece alkış almak değil, yaptığı şeyin sonunda bir duygusal destek, bir kabul, bir takdir görmek. Ama sen bu başarıların sonunda beklediğin duygusal karşılığı alamamışsın. Hatta zaman zaman küçük görülmüş, alay edilmiş, ‘yalaka’ gibi yakıştırmalarla incitilmişsin. Bu da doğal olarak içinde hem bir “daha iyi olmalıyım” inadı, hem de “neden beni bu kadar hırpalıyorlar” sorusu doğurmuş.

Ortaokul dönemine geldiğimizde, pandemiyle birlikte yalnızlık, kaygı ve bunalım gibi duyguların ağırlaştığını ifade ediyorsun. Bu dönem, birçok kişi için zor geçti. Ama senin gibi zaten içinde yüksek beklentiyle yaşayan, sürekli başarmaya şartlanmış birisi için bu kapanma hali daha da zorlayıcı olmuştur. Ders başarısındaki düşüş, bedensel tepkiler (sırt kabarması gibi), kendini sevmeme hissi –bunların hepsi birikmiş duyguların dışa vurumları. En çok da “anlaşılmama” hissiyle baş başa kaldığını görüyorum. Ailene kendini ifade etmeye çalıştığında “takma kafana” gibi üstünkörü tepkiler almışsın. Bu da seni daha çok içine döndürmüş. Babandan o gün gördüğün küçük bir şefkat anı sana umut olmuş, belki “beni gerçekten anlıyor” demek istemişsin ama zamanla onun da ilgisinin azaldığını gördükçe hayal kırıklığın büyümüş.

Bu noktada şunu çok iyi anlıyorum: Sen sadece anlaşılmak istedin. Bir yetişkinin gerçekten kalbini duymasını, seni önemsemesini, “hadi birlikte bakalım neler oluyor” demesini bekledin. Ama bu ilgiyi alamadıkça, içindeki değersizlik duygusu daha da derinleşmiş. Şimdi de başarılarını sadece “ailem üzülsün istemiyorum” diye sürdürüyorsun. Bu da başarılarının seni değil, başkalarını mutlu etmek için olduğunu gösteriyor. Oysa her çabanın sonunda senin de sevilmeye, takdir edilmeye, yorulduğunda yanında bir omuza ihtiyacın var. Ama bu ihtiyaçların görünmüyor gibi. Belki seni hep “başarılı” diye tanımladıkları için, duygusal ihtiyaçların yok sayılıyor. Bu çok yorucu bir durum.

Sınıftaki en yüksek notları alsan da, küçük bir hatanda “en kötü” ilan edilmen seni zamanla kendine karşı çok acımasız biri yapmış olabilir. Başkalarının senin üzerinde bu kadar kontrol hissi yaratması, kendini sürekli izleniyor gibi hissetmene, hata yapmaktan korkmana, hatta ufacık bir yanlışta “suçluluk” yaşamana neden olmuş. Bu da beraberinde hem mükemmeliyetçiliği hem de takıntılı davranışları getirmiş. Çünkü zihnin şöyle diyor olabilir: “Hata yaparsam sevgi görmem, hata yaparsam değersiz olurum, hata yaparsam yalnız kalırım.” Bu inançlar seni uyutmayan, seni sıkan ve her gün aynı düşüncelere hapseden zihinsel kalıplar haline gelmiş. Bu kalıplarla yaşamak gerçekten yorucu. Ama değiştirilebilir. Bu mümkün.

Yazının sonlarına doğru bahsettiğin çekirdek çitleme ya da parmak kütletme gibi davranışlar, aslında zihinsel gerginliğinin bedensel bir dışavurumu. Bunlar obsesif kompulsif belirtilere benziyor. Zihnin, rahatlayabilmek için bir ritüel oluşturuyor ve onu uygulamazsan “bir şeyler eksik kalmış gibi” hissettiren o huzursuzluk ortaya çıkıyor. Bu tür belirtiler, stresin ve kontrol edemediğin duyguların yoğunluğundan doğar. Yani aslında senin vücudun sana “çok sıkıldım, bu yük bana fazla geliyor” demeye çalışıyor. Senin bu tepkilerin “saçma” değil, anlamlı. Bir mesaj taşıyor. Seni rahatlatmak istiyor ama yanlış yoldan yapıyor bunu. Bu döngüyü kırmak için ilk adım, bu davranışları fark etmek ve altında yatan duyguları keşfetmek. Bunu tek başına yapmak zorunda değilsin. Psikolojik danışmanlık alman, bu alışkanlıkların neden geliştiğini anlaman ve yerlerine daha sağlıklı baş etme yolları koyman için çok değerli olur.

Peki, bundan sonra ne yapabilirsin?

Öncelikle şunu unutma: Senin yaşadığın bu durumlar asla senin suçun değil. Ne takıntıların, ne mükemmeliyetçiliğin, ne de uyuyamaman. Bunlar hepsi zaman içinde şekillenmiş ve seni korumaya çalışan savunmalar. Ama artık seni korumaktan çok seni yoruyorlar. Bu yüzden artık kendi sesini duymanın zamanı geldi. Önce kendin için başarılı olmayı öğrenmelisin. Ailenin onayına ihtiyaç duyduğun bu düzeni yavaş yavaş bırakman gerekiyor. Bu kolay değil, farkındayım. Ama küçük adımlarla başlayabilirsin. Örneğin; bir gün boyunca sadece kendin için bir şey yap. Sırf senin hoşuna gideceği için. Not almak, bir çiçek almak, resim çizmek, yürüyüşe çıkmak… Sadece senin gönlün olsun diye. Bu, senin varoluşuna küçük ama güçlü bir onaydır.

Ayrıca, şu anda yaşadığın tüm bu duygu yoğunluğunu paylaşabileceğin bir uzman desteğine ihtiyacın olduğunu da belirtmek isterim. Çünkü yazdıkların sadece psikolojik değil, zamanla ruhsal ve fiziksel sağlığını da etkileyen bir yük haline gelmiş. Bir psikoloğa ulaşabilirsen, duygularını bastırmadan anlatabileceğin bir ortamda içindeki düğümleri çözebilir, sağlıklı baş etme yolları öğrenebilirsin. Özellikle takıntılı düşünceler ve mükemmeliyetçi kalıplar, üzerinde çalışıldığında gerçekten hafifliyor. Çünkü senin gibi farkındalık sahibi gençler, değişim için çok daha açık ve güçlü oluyor.

Sevgili danışan, sen sadece başarılı değil, aynı zamanda çok derin, çok duyarlı ve çok güçlü bir gençsin. Bu yaşında yaşadığın her şey, seni yormak için değil, seni geliştirmek için kapında durmuş olabilir. Şimdi onlarla barışmanın, ama artık seni yormayacak yollarla baş etmenin zamanı. Dilersen yeni bir soru oluşturabilir, yaşadığın belirli duygular hakkında daha fazla konuşabilirsin. Unutma, sen bir robottan fazlasısın: Bir kalbin, bir ruhun ve iyileşmeyi hak eden bir iç dünyan var.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel