Evlilik bizim için sağlıklı bir karar mı?

Merhaba sevgili danışan,

İçtenlikle paylaştığın bu süreci dikkatle okudum. Yedi yıl boyunca birlikte büyüdüğünüz, mezuniyetler, iş arayışları, birlikte kurulan hayaller ve şimdi de evlilik eşiğinde yaşanan bu kırılma noktası... Her kelimenden, yaşadığın bu ilişkinin sadece bir beraberlik değil, aynı zamanda hayat yolculuğunda birbirine omuz verilmiş bir birliktelik olduğunu anlıyorum. Bu nedenle, yaşadığın hayal kırıklığı ve içsel sorgulama da çok doğal ve kıymetli.

Öncelikle belirtmek isterim ki, çalışmak isteyen bir kadının bu arzusu zaten takdir edilmeli, desteklenmeli ve karşı taraf tarafından “ortak bir hedef” olarak görülmelidir. Fakat senin yaşadığın durumun öyle olmadığını anlıyoruz. Eşinin söylemleri, desteğe dayalı bir beklenti değil; daha çok baskı, şart koşma ve hatta ekonomik yüklenmenin dayatılması biçiminde şekillenmiş. Oysa bir evlilikte “zorunluluk” kelimesi değil, “karşılıklı anlaşma” esas alınmalıdır.

Bu ilişkinin kritik bir eşiğe geldiği çok açık. Sen hem bir kariyer hedefi için ciddi emek harcayan, sınav sisteminin ani değişimiyle kaygı yaşayan, hem de evlilik gibi büyük bir kararı almaya çalışan genç bir kadınsın. Bu süreçte bir partnere ihtiyaç duyduğun en önemli şey; yanında olduğunu hissettiren, duygusal anlamda seni besleyen ve seni sen olduğun hâlinle kabul eden bir kişidir. Fakat senin yaşadığın deneyimde, destekleyici bir ortaklıktan çok, “verimlilik” odaklı bir yaklaşımın seni nasıl değersizleştirdiği açıkça görülüyor.

Erkek arkadaşının sana sarf ettiği cümleler sadece bireysel bir öfke anı değil; onun “eş” algısını ve evliliğe dair zihinsel çerçevesini gösteriyor. “Yolunacak tavuk değilim” ya da “sen evde yatarken ben çalışamam” gibi ifadeler; bir partnerin eşine duyduğu sevgi, empati ve anlayışla örtüşmekten çok uzak. Çünkü bu sözler, evlilikte eşit bir duygusal ortaklıktan ziyade, maddi dengeyi merkeze alan bir hesaplaşmayı yansıtıyor.

Evlilik elbette ki ekonomik sorumlulukları olan bir kurumdur. Ancak bu sorumlulukların nasıl taşındığı, tarafların bu yükleri nasıl gördüğü evliliğin ruhunu belirler. Bazı evliliklerde eşlerden biri bir dönem çalışmayabilir, biri çocukla ilgilenebilir, biri hastalık yaşadığında diğerinin omzuna daha fazla sorumluluk binebilir. Tüm bunlar, sevgi ve güven ilişkisi içinde olduğunda sorun değil; tam tersine, birlikteliği güçlendiren şeyler olur. Fakat çalışmaman durumunda “rahatsız olurum” diyen bir insanla evlilik düşündüğünde, bu senaryonun senden sürekli performans beklentisi içinde bir ilişkiye dönüşeceğini öngörmek mümkün. Zira o zaman sevgi, ortaklık ve şefkat değil; katkı, verim ve üretim esas alınır.

Sen kendi ayakları üzerinde durmak isteyen bir kadınsın ve bu çok kıymetli. Fakat ne zaman çalışacağın, hangi şartlar altında çalışacağın, neye göre katkı sağlayacağın konusu sana bırakılmıyorsa, burada eşitlik değil, bir şartlanmışlık oluşur. Bu da seni zamanla “yetersiz”, “borçlu” ve “hep çabalaması gereken” konumuna sürükler. Bir insanın çalışmak istemesi başka, zorunluluk duygusuyla çalışmaya mecbur bırakılması başkadır. Ve senin içine sinmeyen şey tam olarak bu.

Bu noktada, ilişkinizdeki sorun yalnızca geçici maddi kaygılarla ilgili değil. Aynı zamanda roller, sınırlar ve beklentiler konusunda derin bir ayrım var gibi görünüyor. Evlilikle birlikte maddi sorunlar azalmayacak, aksine artacak. Bu da aranızda hâlihazırda yaşanmış olan “sen ne katıyorsun?” gerilimini daha da büyütebilir. Eğer eşin seni bu hâlinle, sınav stresinle, kaygılarınla, ruhsal kırılganlıklarınla kabul etmek yerine, seni “verim” üzerinden yargılıyorsa, ileride yaşanacak bir doğum, bir sağlık sorunu, bir depresyon hâlinde de aynı sorgulamalarla karşılaşman muhtemeldir. Çünkü temel anlayış “yanında olmak” değil, “sürekli üretmek” üzerine kurulu gibi görünüyor.

Diğer yandan senin maddi ve manevi anlamda bu ilişkiye emek verdiğini vurgulaman çok önemli. Zor zamanlarda destek olmuş, onunla hayat kurma hayali kurmuşsun. Ama şimdi verdiğin tüm bu desteklerin görmezden gelindiğini, hatta bu desteklerin sana bir “yük” olarak döndüğünü hissetmen oldukça incitici. Çünkü insanlar en çok, emek verdikleri yerden “yetmiyor” cümlesini duyduklarında yıpranırlar.

Peki bu şartlarda bir evlilik sağlıklı olur mu?

Bu sorunun yanıtı için öncelikle şu farkındalıklara ihtiyacın var:

Partnerin seni yalnızca birlikte üretim yaptığınızda mı değerli buluyor, yoksa üretmesen de varlığını, duygunu, kimliğini seviyor mu?

Hayatındaki zorluklara sabır ve anlayış gösterebiliyor mu, yoksa başarısızlık anlarında seni daha da aşağıya çeken sözler mi sarf ediyor?

Senin kırıldığını fark ettiğinde “bunu birlikte nasıl aşarız?” diyen bir tavrı var mı, yoksa özrü sadece ilişkinin bitmemesi için mi diliyor?

Evlilik sizin için “ortak bir hayat inşa etmek” anlamına mı geliyor, yoksa onun senin üzerinden hesapladığı bir ekonomik projeye mi dönüşüyor?

Sevgili danışan, yedi yıllık bir ilişki kolay kolay geride bırakılmaz. İçinde anılar, bağlar, ortak mücadeleler vardır. Ancak bir ilişki uzun sürdü diye evlilik kararı alınmaz. Evlilik, bir ilişkinin derinleşmesinden çok, gerçek hayata dönüştüğü noktadır. Ve gerçek hayat, aşk kadar sabır, şefkat kadar anlayış, tutku kadar ortak dil gerektirir.

Eğer partnerinle bu konuları açık açık konuşabiliyorsan, beklentilerini netleştirebiliyorsan, sınırlarını çizebiliyorsan bu ilişki hâlâ dönüşebilir. Ama bu konuşmalarda hâlâ seni yargılayan, seni tembelliğe, bencilliğe, yük olmaya iten bir dille karşılaşıyorsan; bu ilişki seni yıllar sonra büyük bir yalnızlığa sürükleyebilir. Çünkü en tehlikeli yalnızlık, birlikte olunan bir insanla hissedilendir.

Son olarak sana küçük bir egzersiz önerebilirim. Bir kağıda şunları yazabilirsin:

Bu ilişkide bana iyi gelen şeyler:

Bu ilişkide beni kıran, tedirgin eden şeyler:

Birlikte bir ömür geçirdiğimde bu kişi beni nasıl etkiler?

Beş yıl sonra bu ilişkide kendimi nasıl hayal ediyorum?

Kendi yolculuğumda bu kişi bana yük mü, eşlik mi ediyor?

Bu sorulara dürüstçe vereceğin cevaplar seni duygusal bir netliğe götürecektir. Senin yalnızca seven bir kalbe değil, hak ettiğin gibi değer gören, emeklerinin kıymeti bilinen bir ilişkiye sahip olman gerektiğini hatırlatmak isterim. Çünkü sen kıymetlisin, çaban kıymetli ve varlığın hiçbir zaman bir zorunlulukla ölçülemez.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğin farklı bir soru veya aklına takılanları sorabilirsin.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel