Fotoğraflı testler eğlence amaçlı mı?

Merhabalar,

Sorunuz psikolojiye bakış açısı, popüler kültür ve daha derin bilimsel yaklaşımlar arasında köprü kuruyor gibi… Özellikle internette dolaşan fotoğraflı testlere dair kafa karışıklığı yaşamanız da çok anlaşılır. Çünkü son zamanlarda gerçekten, sosyal medyada sıkça “Hangi evi seçersen kişiliğin ortaya çıkıyor”, “Resimde ilk neyi görüyorsan bilinçaltın onu söylüyor” tarzında testlerle karşılaşıyoruz.

Bunlar ne kadar gerçeği yansıtıyor? Açık konuşmak gerekirse, psikolojide bilimsel olarak kullanılan testlerin her biri belli kurallara, geçerlilik ve güvenilirlik ölçütlerine dayanır. Yani bir testten “kişiliğiniz şöyledir” demek için onun yıllarca denenmiş, araştırılmış olması gerekir. İnternetteki “güneşi mi seçtin, sandalye mi?” testleri ise çoğunlukla buna dayanmaz; genellikle eğlence amaçlı hazırlanır. Tabii, küçük bir kısmı bazı psikolojik teorilere göndermeler yapsa da, gerçek kişilik ya da bilinçaltı analizi yapabilmek için yeterli değildir.

Bilinçdışının oyunu mu peki? Bir resmi seçmekte, elbette bilinçdışınızın izleri olabilir; ancak bu izleri tek bir görsel seçim üzerinden derinlemesine anlamlandırmak, oldukça yüzeysel kaçıyor. Düşünün ki, yalnızca o anki ruh hâlinizden, hatta o günkü hava durumundan bile etkilenmiş olabilirsiniz. Yani, “sandalyeyi seçtiğiniz için bağımsızsınız” demek, biraz fazla iddialı olur… İşin özü, bu tarz testler dürüst bir psikoloji bakışından ziyade, biraz magazinsel etkileşim sağlıyor.

MAK kartları gibi araçlar ise bambaşka bir konu. Psikoterapi seanslarında kullanılan projektif kartlar (örneğin MAK kartları), danışanın iç dünyasını daha kolay ifade etmesi için bir köprü görevi görür. Ama burada önemli olan, kartın kendisi değil, kart üzerinden danışanla yürütülen diyalogdur.

Evet, MAK kartları özellikle projeftif teknikler çerçevesinde psikoterapötik süreçlerde kullanılan araçlardır. Bu kartlar:

Metaforlar ve görseller üzerinden kişinin bilinçdışı süreçlerine ulaşmayı amaçlar.

Özellikle çocuk terapilerinde, travma terapilerinde, sanat terapilerinde ve bazı gestalt/dinamik yönelimli terapilerde destekleyici araç olarak kullanılır.Tanı koymaz, ancak kişinin iç dünyasını ifade etmesine, bastırılmış duygularını yüzeye çıkarmasına yardımcı olabilir.

Ancak burada önemli olan: MAK kartları uzman bir terapistin yönlendirmesiyle, yapılandırılmış bir ortamda kullanıldığında anlamlıdır. Eğlence amaçlı kullanılan versiyonları terapi süreciyle karıştırılmamalıdır.

Yani örneğin, bir karttaki gölgeyi danışan nasıl yorumluyor, hangi anısını hatırlattı, hangi duyguları tetikledi — terapi esnasında asıl anlam kazanan kısım budur. O yüzden sosyal medyadaki testlerle terapideki uygulamaları özdeşleştirmemek gerekiyor.

“Psikologlar neden bu testleri paylaşıyor?” sorusunda ise, Belki psikolojiyi daha erişilebilir kılmak, belki insanları biraz düşündürmek ya da bilimden uzaklaşmadan eğlenceli bakış açıları sunmak istiyorlar. Fakat burada da bir risk var: Bilimsel zeminden uzaklaşmak. Herkes psikolojide “eğlenmeyi” hak ediyor ama yanlış bilgi ya da gereksiz genellemeler bazen kafa karışıklığı yaratabiliyor. Çağımızda bu dengeyi koruyabilmek gerçekten zor.

Belki şöyle bakmak iyi olur: Eğer bir testin sonucu sizi sadece düşündürüyor, kendinizle ilgili yeni bir merak uyandırıyorsa ve sizde hafif bir gülümseme bırakıyorsa, sakınca yok.Ama o sonuca tümüyle güvenip kendinizi, ilişkilerinizi ya da yaşamınızı ona göre şekillendirmek yorucu ve yanıltıcı olabilir. Zaten psikolojiyi sıkıcı bulanlar için, belki bu tür testler bir kapı aralayabilir, ama yanıtların kaynağını ve ciddiyetini göz önünde tutmakta yarar var gibi düşünüyorum.

Sorunuz sizin için bir cevap olabildiyse, puanlayabilir ve görüşünüzü bizimle paylaşabilirsiniz. Bizlere sorularını yöneltmek isteyen başka arkadaşlarınız varsa onların da yararlanmasını sağlayabilirsiniz.

Sağlıklı günler dilerim.

Sevgiyle kalın.

Psikolog Gönül Tanır Durmaz