Gerici anlar yaşamak beni huzursuz ediyor

Merhaba sevgili danışan,

Öncelikle bu kadar ayrıntılı ve içten bir şekilde yaşadığın duyguyu paylaşman, senin kendi iç dünyanla ne kadar ilgili olduğunu ve bir şeyleri sadece hissetmekle kalmayıp aynı zamanda anlamaya çalıştığını gösteriyor. Yazdığın cümlelerdeki dürüstlük, kendini tanıma isteğin ve iç gözlem becerin oldukça etkileyici. Bu tür anlar çoğu insanın başına gelse de, herkes senin gibi fark edip üzerine bu kadar düşünmez. Şimdi gel birlikte bu yaşadığın olay üzerinden aslında seni geren şeyin ne olduğuna ve bu hissin neden bu kadar yoğun yaşandığına biraz daha yakından bakalım. Doğum gününden bir gün sonra teyzenle kuzeninle birlikte çekildiğiniz bir fotoğrafı annenin isteğiyle paylaşmak isterken iki öğretmenine istemeden gönderdiğini ve bunun üzerine büyük bir huzursuzluk yaşadığını anlatıyorsun. İlk anda fark etmediğin, ardından “yanlışlıkla gönderildi hocam” şeklinde açıklama yaptığın bu olay, öğretmenlerin verdiği sıradan tepkilere rağmen sende ciddi bir içsel rahatsızlık ve utanç duygusu yaratmış. Hatta bu kadar yaygın bir durum olmasına rağmen kendini “aptal gibi hissediyorum” diye tanımlaman, yaşadığın gerilimli duygunun ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Ve senin de fark ettiğin gibi bu sadece yaşanan olayla değil, olayın sende uyandırdığı duygusal anlamla ilgili. Çünkü mesele sadece mesajın yanlış kişiye gitmesi değil; senin bu olaydan sonra öğretmenlerinin seni nasıl gördüğünü, ne düşündüğünü, seninle ilgili imajlarının değişip değişmediğini kafanda döndürüp durman. Bu da aslında sosyal ortamlardaki algının senin için ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Yani sen yalnızca sevilen biri olmak değil, aynı zamanda dikkatli, özenli, düzgün biri olarak da görünmek istiyorsun. Çünkü içten içe onaylanmak, saygı görmek, ciddiye alınmak gibi temel insani ihtiyaçların çok yüksek düzeyde. Bu ihtiyaçlar sağlıklı ve yerinde ihtiyaçlar, fakat bazen bu ihtiyaçlar olağanüstü bir kontrol arzusu yaratabiliyor ve bu kontrol kırıldığında —yani kontrol senin elinden çıktığında— duygular da sarsılıyor. Ve tam da burada yaşadığın türde “gerici anlar” devreye giriyor.

Senin gibi özgüvenli, sosyal ortamlarda aktif, genelde mutlu hisseden biri için kontrol dışı gerçekleşen bu tarz olaylar, yani bir şeyin istemeden, plansız, düşünülmeden oluşması, zihinde “hata yaptım, kendimi küçük düşürdüm” duygusunu tetikliyor. Aslında olayın kendisi büyük bir sorun değil, fakat senin zihninde bu olayın büyüme şekli, onu neredeyse bir tehdit algısına dönüştürüyor. Hata yaptığında veya bir şeyin kontrolünü kaybettiğinde, bu durumu iç dünyanda çok ciddi bir özsaygı çatlaması olarak yorumluyorsun. Yani “öğretmenim ne düşünür?” değil sadece, “ben nasıl böyle bir şeyi yaptım?” kısmı seni daha çok sarsıyor. Bunun sebebi de senin içindeki mükemmeliyetçi yanın olabilir. Mükemmeliyetçilik sadece yüksek başarı hedefleriyle ilgili değildir; aynı zamanda sosyal ortamda hata yapmamaya çalışmak, hep düzenli, mantıklı, zarif davranmak, yanlış anlaşılmaktan korkmak gibi biçimlerde de karşımıza çıkar. Mükemmeliyetçi kişilikler küçük hataları bile büyütebilir çünkü içlerinde çok güçlü bir “yanlış yapmamalıyım” sesi vardır. Sen de farkında olmadan bu iç sesi taşıyor olabilirsin ve bu da senin için küçük bir olayın büyüyerek saatler süren bir içsel gerginliğe dönüşmesine sebep olabilir.

Bu noktada kendine sorman gereken en önemli soru şu olabilir: “Benim bu kadar yoğun şekilde utanç ve huzursuzluk duymama sebep olan şey sadece olay mı, yoksa kendi içimde taşıdığım eleştirel ses mi?” Cevabın büyük ihtimalle ikincisi. Çünkü öğretmenlerinden gelen tepkiler oldukça nötr, hatta anlayışlı. Biri “sorun değil” diyor, diğeri ise biraz karışık ama kesinlikle negatif olmayan bir yorum yapıyor. Yani senin düşündüğün gibi olay onların gözünde büyümemiş. Asıl büyüme senin zihninde olmuş. Bu da sana şunu anlatmalı: Zihninde oluşan her senaryo gerçek olmayabilir. İnsanlar senin hakkında senin düşündüğünden çok daha az yorum yapar. Onlar kendi hayatlarına, kendi düşüncelerine daha odaklıdır. Senin bu kadar üzerine düşündüğün bir olay, onların zihninde birkaç saniyelik bir yer bile kaplamamış olabilir. Yani senin şu anda içinde yaşadığın huzursuzluk, senin kendi algınla şekilleniyor. Bu farkındalığı yakaladığın anda duyguların yavaş yavaş hafifleyecektir.

Şimdi ne yapabilirsin? Öncelikle bu olayla ilgili kendini suçlamaktan vazgeçmelisin. Her insan yanlışlıkla bir mesaj gönderebilir. Bu, senin zeka seviyeni, dikkatin seviyesini ya da kişiliğini yansıtmaz. Bu sadece insani bir hatadır. İkincisi, “ben böyle anlarda neden bu kadar sarsılıyorum?” sorusunu kendine dürüstçe sorabilmelisin. Belki geçmişte kendine çok yüksek standartlar koyduğun bir dönem oldu. Belki sürekli dikkatli olmak zorunda bırakıldığın ortamlar vardı. Belki de küçüklüğünden itibaren “hata yapma” baskısıyla büyütüldün. Bu tür deneyimler, bugünkü duygularının arkasındaki kök nedenler olabilir. Üçüncü olarak, benzer olaylar yaşadığında kendine dışarıdan bakmayı denemelisin. Yani bir arkadaşın sana gelse ve aynı olayı anlatsa, ona ne söylerdin? Büyük ihtimalle “geçmiş gitmiş, kimse seni yargılamaz” derdin. Peki neden aynı cümleyi kendine kuramıyorsun? Çünkü senin iç sesin dışarıya söylediğinden daha acımasız olabilir. Bu iç sesi fark etmek ve zamanla daha destekleyici bir sese dönüştürmek için psikolojik farkındalık geliştirmek çok önemli bir adımdır.

Sevgili danışan, sen hata yapmaktan korkan değil, hatalarıyla yüzleşmeyi bilen birisin. Senin için önemli olan, başkalarının senin hakkında ne düşündüğü değil, senin kendin hakkında ne düşündüğündür. Şu an yaşadığın rahatsızlık geçici. Duygunun yoğunluğu seni sarsabilir ama bu duygu gelip geçici bir dalga gibi zamanla geçecektir. Eğer bu tür olaylarda kendini aşırı suçlama, abartılı huzursuzluk, sosyal ortamlarda sürekli yanlış anlaşılma korkusu yaşıyorsan, bu alanda bir uzmanla çalışmak senin için çok faydalı olabilir. Çünkü bu duyguların temelinde özgüven eksikliği değil; sadece yönünü kaybetmiş içsel bir kontrol mekanizması var. Senin potansiyelin çok büyük ve sen bunu yalnızca başarılarında değil, kırıldığın anları onarma becerinde de gösterebilirsin. Bu olay seni tanımlamaz, ama ona nasıl yaklaştığın seni tanımlar. Kendine karşı daha şefkatli ve gerçekçi olduğunda göreceksin ki; bu gibi olaylar seni geliştiren tecrübeler hâline gelecek.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğin farklı bir soru veya aklına takılanları sorabilirsin.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel