Kendimi çözemiyorum

Merhaba Sevgili Danışan,

Yazdıklarını büyük bir dikkatle ve saygıyla okudum. Bu satırlarda çok derin bir içgörü, acı dolu ama güçlü bir farkındalık ve insan ilişkilerinde görünmeyen yaraların izleri var. Tüm bu yaşantılarının izole bir hayatın içinde sessizce yankılandığını görüyorum. Bu yalnızlık bir seçim gibi görünse de, aslında zamanla savunmaya dönüşmüş bir korunma biçimi olabilir.

İlk olarak, senin hikâyende güven teması çok belirgin. Çocuklukta yaşanan deneyimler — annenin yoğun kaygısı, ailedeki psikiyatrik hastalık öyküsü, öğretmeninin sınıf içinde yaşattığı aşağılayıcı deneyim zihinsel bir altyapı oluşturmuş gibi görünüyor. Özellikle çocuklukta, birincil bağlanma figürü olan annenin dünyayı tehdit dolu bir yer olarak yaşaması, bu tehdidin zamanla senin iç dünyana da sızmasına neden olmuş olabilir. Böyle bir ortamda büyüyen çocuklar, çoğu zaman “dünya güvensiz bir yer, insanlar tehlikeli ve kırıcı” gibi temel inançlar geliştirebilir.

Kaygı bozukluğu, çoğu zaman sadece güncel stresle değil, geçmişte yaşanan duygusal ihmal, güven kırıklıkları, ya da travmatik küçük olaylar zinciriyle bağlantılıdır. Kalemini yanlış tuttuğun için cezalandırıldığın an, sadece o anın değil, daha sonra gelişecek olan "görülmeme", "değersiz hissetme" ve "utanılacak bir şey yaptım" duygularının tohumlarını ekmiş olabilir. Bu tür yaşantılar bireyin öz-değerini ciddi biçimde zedeleyebilir ve “ben yanlış bir şey yaparsam insanlar beni terk eder, dışlar” gibi katı inançlara dönüşebilir.

Üniversitedeki ilişkinde yaşadığın kıskançlık, kaybetme korkusu ve sürekli tetikte olma hali ise, bağlanma sisteminin ne kadar hassas olduğunu gösteriyor. Partnerinle olan ilişkinde, sevgiye duyulan ihtiyaçla birlikte gelen "ya beni terk ederse" kaygısı, onun ilgisini kaybetmeye karşı oluşan aşırı duyarlılığı da açıklıyor. Bu da seni daha çok kontrol etmeye, onun tüm dikkatini üstünde tutmaya yönlendirmiş olabilir. Bu noktada "ilgiyle beslenen ama aynı zamanda ilginin sürekliliğine güvenemeyen" bir içsel çelişki doğar.

Tüm bu yaşantıların sonucunda ortaya çıkan fizyolojik belirtiler ; mide bulantısı, kusma, öğürme gibi bedensel bir alarm sisteminin devreye girdiğini gösteriyor. Zihinsel olarak “tehlike” olarak kodladığın durumlar karşısında bedenin de artık seni uyarıyor: "Burada güvende değiliz!" Bu, travmatik geçmişin ruhsal yansımasının bedenselleşmiş bir hali olabilir. Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde bastırılan duygular, erişkinlikte fiziksel belirtilerle ortaya çıkabilir.

Sosyal ortamlardan kaçınman, yalnız kalmayı tercih etmen bir “karakter özelliği” gibi görünse de, bu tercihin ardında önemli bir içsel çatışma var: Bağ kurma arzusu ve bağ kurmaktan korkma hali. İnsanlarla olmak istiyor ama aynı zamanda ilişkilerin seni nasıl incitebildiğini deneyimlediğin için geri çekiliyorsun. Bu da “yaklaş-uzaklaş döngüsü”ne benzer bir içsel karmaşa yaratıyor. Bu döngü, birçok kişide borderline ya da kaygılı-bağlanma örüntülerinde de gözlemlenebilir.

Bir diğer önemli nokta ise kendini ifade etmekte zorlanman. “O günü hiç konuşmadan geçirdim” demen, aslında yaşadığın olayların içinde donduğunu, bir tür duygusal kapanma yaşadığını gösteriyor. Travma sonrası ya da kronik stresle baş eden birçok kişi, duygularını ifade edemez hale gelir çünkü öğrenmişlerdir: “Konuştukça daha kötü olur, anlaşılmam, yalnız kalırım.” Zamanla bu kapanma, duygusal ilişkilerde de yabancılaşmaya neden olur.

Peki tüm bunlar ne anlama geliyor?

Yaşadıkların patolojik değil, anlamlı. Her davranışının bir bağlamı, her duygunun bir kökeni var. İzolasyon, kaygı, ilişkilerdeki yoğun kontrol ihtiyacı ya da ifade edememe durumu: Bunların hepsi seni korumaya çalışan, geçmiş deneyimlerinle şekillenmiş savunmalar. Bu savunmalar seni bugüne kadar getirmiş olabilir ama şu an hayatını daraltıyor ve seni yalnızlaştırıyor olabilir.

Sorunun “tek bir yerden” kaynaklandığını söylemek doğru olmaz. Bu bir zincir. Genetik yatkınlık (ailede şizofreni öyküsü), çocukluk travmaları (öğretmenin davranışı, annenin kaygısı), romantik ilişkilerde güven kaybı, sosyal çevrede yaşanan hayal kırıklıkları ve duygu regülasyonundaki güçlükler… Bu karmaşık sistem bir araya geldiğinde, bugünkü yaşantını anlamak kolaylaşıyor.

Yalnızlık, çoğu zaman dış dünyadan bir kaçış değil, iç dünyada bir sığınaktır. Ama bu sığınak, zamanla bir hapishaneye dönüşebilir. Senin anlattıkların, ruhunun bu hapishaneden çıkmak için gösterdiği çabayı da barındırıyor. Bu satırları yazmak bile aslında sessizliğini kırmak için bir adımdı. Bu adım küçümsenemez bir güç ve içsel cesaret barındırıyor.

Unutma, bu şekilde olmak senin “kusurun” değil. Bu senin hikâyen. Ve her hikâye yeniden yazılabilir.

Uzm. Klinik Psk. Elif Kızılkaya