Sevgilim narsist olabilir mi? Hangi belirtiler var?

Merhaba Sevgili Danışan,

Paylaştıklarını büyük bir dikkatle okudum. Hissettiğin suçluluk, değersizlik ve yalnızlık duyguları, yalnızca ilişki içinde yaşanan anlık sorunlardan değil, ilişkinin genel dinamiğinden de kaynaklanıyor olabilir. “Acaba sevgilim narsist mi?” sorusu bu noktada çok anlamlı ve yerinde bir sorgulama. Ancak bu tür etiketlerin dikkatli kullanılması gerektiğini de unutmamak gerekir. Bir kişiye psikolojik bir tanı koymak yalnızca bir uzmanın, uzun değerlendirmeler sonucunda verebileceği bir karardır. Yine de, ilişkinde seni yıpratan bazı örüntüleri fark etmeye başlamış olman, kendini koruman için çok kıymetli bir adımdır.

Öncelikle “narsistik kişilik özellikleri” derken kast edilen şeyin, genellikle kişinin sürekli olarak kendi ihtiyaçlarını ön planda tutması, empati kurmakta zorlanması, eleştiriye tahammülsüz olması ve başkalarının duygularını küçümseme eğiliminde olması olduğunu söyleyebiliriz. Narsistik özellikleri olan bireyler, partnerlerine karşı başlangıçta çekici, ilgi dolu ve etkileyici olabilirler. Ancak ilişki ilerledikçe bu özelliklerin yerini manipülatif tutumlar, empati eksikliği ve duygusal ihmal alabilir. Yani ilişkinin başındaki o “ideal partner” hali, zamanla partnerin seni sürekli suçladığı, senin ihtiyaçlarını yok saydığı bir düzene dönüşebilir. Yazdıklarına bakılırsa, ilişkinizde bu dönüşüm belirginleşmiş gibi görünüyor.

Senin de belirttiğin gibi, duygularını ifade ettiğinde küçümsenmek, “aşırı hassas” olmakla suçlanmak, seni duygularından utandıran, bastıran ve yalnızlaştıran bir etki yaratır. Bu, bir narsistik partnerin en sık uyguladığı stratejilerden biridir: gaslighting. Yani senin gerçekliğini sorgulatmak. Örneğin “Beni kırdın” dediğinde “sen çok abartıyorsun” ya da “bu senin problemin” gibi yanıtlarla karşılaşmak, duygularını geçersizleştirir. Böylece sen zamanla “galiba gerçekten abartıyorum”, “ben sorun çıkarıyorum” gibi düşüncelere kapılabilirsin. Bu düşünceler de öz-değerini sarsar ve ilişkinin içinde daha da görünmez hale gelmene sebep olur.

Yine önemli bir nokta şu: Her şey onun etrafında dönüyor, demişsin. Bu da narsistik eğilimlerin bir başka belirtisidir. Narsistik özellikleri olan kişiler için ilişkinin merkezi, daima kendileridir. Kendi duyguları, istekleri, ihtiyaçları doyurulmadığında öfkelenebilir, küserek ya da suçlayarak seni duygusal olarak cezalandırabilirler. Böylece sen, sırf tartışma çıkmasın, üzülmesin ya da seni terk etmesin diye kendi duygularını, isteklerini susturmayı öğrenirsin. Bu da uzun vadede içten içe “benim ihtiyaçlarım önemli değil” gibi bir öğrenilmiş çaresizlik duygusu yaratır.

Peki, bu ilişki sağlıklı mı? Bu noktada birkaç temel soruyu kendine sorarak yanıt arayabilirsin:

Bu ilişkide duygularımı özgürce ifade edebiliyor muyum?

Kendimi yeterince değerli, görünür ve anlaşılmış hissediyor muyum?

Fikir ayrılıklarında ortak çözümler bulabiliyor muyuz, yoksa hep ben mi geri adım atıyorum?

Kendi sınırlarımı çizebiliyor muyum yoksa suçluluk duygusuyla mı yaşıyorum?

Eğer bu soruların çoğuna “hayır” yanıtı veriyorsan, o zaman ilişkideki dengesizlik duygusal olarak seni yıpratıyor olabilir. Çünkü sağlıklı bir ilişkide iki taraf da eşit şekilde görülür, duyulur ve ihtiyaçlarına karşılık bulur. Sevgi, sadece sözle değil; emekle, anlayışla ve saygıyla da hissedilir.

Bu noktada kendini koruman için birkaç adımı paylaşmak istiyorum.

Duygularını geçersizleştiren durumları fark etmeye devam et. Bu farkındalık çok kıymetli. “Ben bunu hissettiğimde neden suçlanıyorum?”, “Bu gerçekten benim sorunum mu yoksa bana mı yansıtılıyor?” gibi sorularla içsel denetimini sürdür. Kendine güvenmeyi öğrenmen için önce duygularının haklı olduğunu kabul etmen gerekir.

Sınır koymayı öğrenebilirsin. Eğer partnerin ihtiyaçlarını hep senin önüne koyuyorsa, bu bir sınır ihlalidir. Bu durumda “benim de ihtiyaçlarım önemli” demek, karşı tarafı üzmek değil; kendine saygı duymaktır. Başta zor gelebilir ama “şu anda bu konu hakkında konuşmak istemiyorum” gibi küçük sınırlarla başlayabilirsin. Sınır koymak, ilişkide var olmanın sağlıklı yollarından biridir ve seni tüketmeden sevmeni sağlar.

Duygusal olarak bağımlı hale gelip gelmediğini gözlemleyebilirsin. Narsistik partnerlerle kurulan ilişkilerde, birey zamanla kendi benliğini kaybedip sadece partnerinin memnuniyetine göre yaşamaya başlayabilir. Bu bir tür duygusal bağımlılık yaratır. Bunu fark etmek için “Ben bu ilişkide kendi seçimlerimi özgürce yapabiliyor muyum?”, “Onun yokluğunda kendimi eksik mi hissediyorum?” gibi sorular sorabilirsin. Eğer cevaplar seni rahatsız ediyorsa, bireysel sınırlarını yeniden kurman gerekebilir.

Kendine ait sosyal ve duygusal kaynakları hatırlayabilirsin. Partnerin seni sürekli değersiz hissettiriyorsa, seni seven, destekleyen başka insanlarla zaman geçirmek kendini yeniden hatırlamanı sağlar. Arkadaşlarınla, ailenden güvendiğin biriyle paylaşımda bulunmak ya da bir psikolojik danışmandan destek almak; yalnız olmadığını hissettirir ve içsel gücünü yeniden inşa etmene yardımcı olur.

Son olarak sevgili danışan, şunu unutmamalısın: Seni değersiz hissettiren bir ilişki, seni değiştirmeye değil, korumaya ihtiyaç duyar. Sevgi; bastırmak, küçümsemek ya da seni suçlu hissettirmek değildir. Gerçek sevgi, iki kişinin birbirini desteklemesiyle, birlikte büyümesiyle yaşanır. Eğer bir ilişkide sadece sen çabalıyorsan, sürekli kendinden veriyorsan ve buna rağmen sevilmiyormuş gibi hissediyorsan; o zaman senin değil, ilişkinin doğasında bir sorun olabilir.

İlişkide partnerinin narsistik özellikleri olup olmadığını kesin bir şekilde anlamak için bir uzmana başvurmak her zaman en doğru yoldur. Ama şimdilik yapabileceğin en önemli şey, kendi duygularına saygı duymak ve bu duyguların seni uyardığını fark etmek. Belki de şu anda seni zorlayan şey, hayatının bir yerinde artık “ben de önemliyim” deme zamanının geldiğini göstermesidir.

Kendini suçlu hissetmeden, değerli olduğunu unutma. Unutma, sağlıklı bir sevgi önce kendinle kurduğun ilişkide başlar.

Umarım cevabım faydalı olmuştur. Değerlendirilmesini istediğin farklı bir soru veya aklına takılanları yeni bir soru oluşturarak bizlere iletebilirsin.

Sevgiler,

Psikolog Betül Canbel