Stres yüksekliğini nasıl çözebiliriz?

Merhaba sevgili danışan,

Sürekli başına bir şey gelecekmiş gibi hissetmek, günün her anında yeni bir sorun çıkacakmış gibi tetikte olmak, zihni hiç durmayan bir alarma çevirir. Bu alarm hali, zamanla öyle alışkanlık hâline gelir ki, ortada gerçek bir sebep olmasa bile beyin “hazır olmalıyım” diyerek durmadan senaryo üretmeye başlar. Böyle olunca hem anı yaşamak zorlaşır hem de ruh hâli bir anda yükselip bir anda düşer; bu gelgitler de çevrendeki insanları istemeden kırmana neden olabilir.

Varolan döngünün içine bir de alkolle ilgili düşünceler eklenince zihnin daha da yoğun çalışmaya başlar. Bağımlılık psikolojisinde de sık görülür: Kişi alkolü bıraktıktan veya azaltmaya çalıştıktan bir süre sonra bile, zihni boş kaldığında kendiliğinden “ya o gün şöyle olduysa?”, “ya biri bir şey anladıysa?” gibi geçmişle ilgili kuşkulara yönelir. Aslında beyin seni korumaya çalışıyordur; “tekrar hata yapma” diye uyarır. Fakat bu iyi niyetli uyarı, tersine işler ve olmayan senaryolarla zihni daha da yorulur.

Sürekli tetikte olmak, sürekli düşünmek ve sürekli en kötü ihtimali kollamak; bedenin kasılı, zihnin ise durmaksızın çalışan bir motor gibi hissetmesine neden olur. Bu yüzden gün içinde odaklanmak zorlaşır, ufacık bir şey bile büyük bir sorunmuş gibi gelir. Alkolün sağladığı “kısa süreli sessizlik” bu nedenle bir süreliğine rahatlatıcı görünür; çünkü alarmı susturur. Ama bu rahatlama geçicidir ve alarmın sesi, ertesi gün daha bile yüksek gelebilir. Bağımlılık psikolojisinde bu döngü çok bilinir: Alkol, zihnin baskısını azaltır gibi hissettirir ama uzun vadede o baskıyı daha da yükseltir.

Zihnin bu sürekli alarm hâli, sen farkında olmadan günlük bir alışkanlığa dönüşmüş olabilir. Beyin, seni tehlikelerden korumak için çalışırken aslında gerçek bir tehlike olmadığı zamanlarda bile aynı sistemi işletmeye devam eder. Bu, “kafam kazan gibi” hissinin temelini oluşturur. Bir noktadan sonra beyin düşünmeyi durduramaz; çünkü bu onun için bir güvenlik davranışına dönüşmüştür.

Döngü uzun süredir devam ediyor olabilir ama bu, değişmeyeceği anlamına gelmez. Alarmın sesini kısmak, düşüncelerin hızını azaltmak ve bedenin sürekli gergin çalışmasını yumuşatmak mümkün. Zihnin geçmiş ve gelecek arasında koşuşturduğu yerde, onu yavaşlatacak yeni alışkanlıklar oluşturmak ve bu otomatik senaryoların inandırıcılığını kırmak zamanla içsel gerginliği azaltır. Aynı şekilde, alkolle ilgili düşüncelerin tetiklediği suçluluk ve kaygı döngüsü de sakinleşebilir; çünkü bu döngünün nasıl çalıştığını anlamak, onun üzerindeki etkisini zayıflatır.

Zaman ve pratikle, bu yoğunluğun azalması ve zihnin daha dengeli bir ritme oturması mümkündür; alarmın durmadan çalmak zorunda olmadığı bir hayat da erişilebilir bir şeydir.