Suçluluk duygusu hissetmemek için ne yapmalıyım?

Merhabalar,

Hissettiğin suçluluk duygusu, yaşadığın stres ve bunun senin iç dünyandaki etkileri hiç hafife alınacak şeyler değil. Bu süreçte yalnız olmadığını bilmeni isterim.

Baskıcı bir aile ortamında büyümek, bireyin kendi doğrularını oluşturmasını, karar alma mekanizmasını ve özgürce hareket etme becerisini büyük ölçüde etkileyebilir. Özellikle duyguların bastırıldığı, onay almanın sevgiyle eşleştirildiği, farklı düşünmenin ya da sınır koymanın “saygısızlık” gibi algılandığı yapılarda, birey zamanla kendi ihtiyaçlarıyla ailesinin beklentileri arasında sıkışıp kalabilir. Bu da sıklıkla suçluluk duygusuyla sonuçlanır.

Senin de ifade ettiğin gibi, objektif olarak “yanlış” olmayan davranışlar toplumda, arkadaş çevrende, hatta kendi değer sistemin içinde normal ve sağlıklı olan şeyler aile dinamikleri içinde sorgulanabilir hale geliyor. Bu durumda zihin şu ikilemi yaşamaya başlıyor: “Ben kendi hayatımı mı yaşıyorum, yoksa hâlâ onaylanmak için onların çizdiği sınırlar içinde mi kalmalıyım?” İşte bu çatışma, suçluluğun ve stresin temel kaynaklarından biri olabilir.

Yalan söyleme ihtiyacının artması da anlaşılır bir savunma mekanizması. Bu durum, aslında içten içe “ben kendi yolumu seçiyorum ama bu seçimim yüzünden dışlanmak ya da yargılanmak istemiyorum” demenin bir yolu olabilir. Burada önemli olan, kendine bu duygular için yüklenmek yerine, bu davranışın altında yatan ihtiyacı fark etmeye çalışmak: Anlaşılmak? Güvende olmak? Özgür hissetmek? Onay görmek?

“Üstüne gittikçe daha kötü oluyorum” dediğin kısım da çok önemli. Çünkü baskı ortamında yetişen bireyler için sınır koymak veya farklı davranmak, bilinçdışında büyük tehditler içeriyor olabilir: reddedilmek, sevilmemek, yalnız kalmak gibi. Bu da aslında sadece davranışsal değil, duygusal olarak da zorlayıcı bir yeniden yapılanma süreci demek.

Peki bu tür durumlarla nasıl başa çıkabilirsin?

Öncelikle kendine şu hatırlatmayı yapman faydalı olabilir: Suçluluk her zaman gerçek bir "yanlışı" göstermez. Bazen yalnızca geçmişte öğrenilmiş kuralların dışına çıktığını, kendi yolunu seçmeye başladığını gösterir. Bu nedenle hissettiğin suçluluğun kaynağını sorgulamak, “Ben şu an kimin doğrularına göre hareket ediyorum?” sorusunu kendine sormak çok değerli bir başlangıç olabilir.

İşte bu süreçte sana yardımcı olabilecek bazı öneriler:

Suçluluk duygusunu yargılamadan gözlemle. Kendine şu soruyu sorabilirsin: “Şu an kendimi suçlu hissediyorum çünkü...?” Bu duygu geldiğinde hemen onu bastırmak ya da yok etmek yerine, bir davet gibi görüp altında neyin yattığını anlamaya çalış.

İç sesini fark etmeye çalış. Sana "Yanlış yapıyorsun" diyen ses gerçekten senin mi, yoksa geçmişten içselleştirdiğin bir otorite figürünün sesi mi? Bu sesi tanımak, ona karşı mesafe kazanmanı sağlar.

Küçük sınırlar koyarak başla. Tamamen bağımsız davranmak zorunda değilsin. Ama sana ait olan küçük seçimlerde bile kendi sesini duyurmaya başlamak (ne giyeceğin, kiminle görüşeceğin, gününü nasıl geçireceğin gibi) özgüvenini destekler.

Yalan söyleme ihtiyacının farkına var. Bu davranışı sadece “yanlış” olarak etiketlemek yerine, seni neyin tehdit altında hissettirdiğini anlamaya çalış. Çünkü yalan çoğu zaman cezadan, dışlanmaktan ya da yargılanmaktan korunma isteğinden doğar.

Kendi değer sistemini oluştur. Ailenin doğruları ile toplumun veya senin kendi içsel değerlerin arasında bir fark varsa, bu farkın bilincinde olmak seni duygusal olarak güçlendirir. Kendi ilkelerini belirlemek, suçluluk duygusunun etkisini zamanla azaltır.

Unutma, duyguların seni zorlayabilir ama bu onların seni yönetmesi gerektiği anlamına gelmez. Her duygunun bir mesajı vardır ve sen bu mesajları okuyabildikçe daha özgür bir yaşam alanı inşa edebilirsin.

Ve lütfen kendine karşı nazik ol. Bu yolculuk sancılı olsa da, büyümek ve kendin olmak bazen tam da bu sancıların içinden geçerek mümkün olur.

Senin içsel gücün, bu farkındalıkla birlikte yavaş yavaş ortaya çıkacaktır. Kendine güvenebilirsin.

Uzm. Klinik Psk. Elif Kızılkaya